Systemy operacyjne

Formatowanie dysków i nośników wymiennych w diskpart

karta sd koloru niebieskiego

Problemy z formatowaniem dysków przy pomocy standardowej procedury – kreatora formatowania występują dość często. Najczęściej pojawiają się komunikaty w stylu „System Windows nie był w stanie dokończyć formatowania”. Ten poradnik przedstawia alternatywną metodę formatowania z użyciem Windowsowego narzędzia diskpart.

Na początek wyjaśnijmy kilka kwestii związanych z narzędziem diskpart i formatowaniem.

Co to jest formatowanie dysku?

Formatowanie dysku to operacja, która usuwa wszystkie dane z urządzenia do przechowywania danych i tworzy na nim nowy system plików. Formatowanie może być konieczne, gdy urządzenie ma problemy z działaniem lub gdy chcemy sprzedać lub oddać komputer kolejnej osobie. Podczas tej operacji ważne jest dokładne przemyślenie decyzji, ponieważ spowoduje ona usunięcie (zamazanie) wszystkich danych z dysku. Typowymi sposobami nie ma możliwości ich przywrócenia, dlatego warto zrobić kopię zapasową ważnych danych przed przystąpieniem do formatowania dysku.

Warto w tym miejscu jednak zaznaczyć, że formatowanie, nie jest tym samym co zerowanie. Przed sprzedażą dysku, laptopa bądź komputera, zaleca się, aby dysk został wyzerowany specjalistycznym oprogramowaniem.

Jaka jest różnica między wyzerowaniem dysku a formatowaniem?

Wyzerowanie dysku oraz formatowanie w rzeczywistości również różnią się od siebie. Wyzerowanie dysku to proces, który usuwa wszystkie dane z dysku i przywraca go do stanu fabrycznego. Oznacza to, że po wyzerowaniu dysku nie ma już żadnych zainstalowanych programów ani plików na dysku. Z drugiej strony, formatowanie dysku to proces, który usuwa tylko katalogi i pliki znajdujące się na dysku, ale nie usuwa danych z sektorów dysku. Innymi słowy, formatowanie dysku usuwa tylko informacje o tym, gdzie znajdują się pliki, ale nie usuwa samych plików. Jednak pliki można nadpisać i nadpisanie danych poprawia szanse na usunięcie wszystkich danych. Ogólnie rzecz biorąc, wyzerowanie dysku jest trudniejsze do wykonania niż formatowanie, a także bardziej czasochłonne, ale jest bardziej bezpieczne, jeśli chodzi o usuwanie wszystkich danych z dysku.

Czym jest narzędzie diskpart?

Narzędzie diskpart to wbudowane w system operacyjny Windows narzędzie wiersza poleceń służące do zarządzania dyskami twardymi, partycjami i woluminami. Pozwala na tworzenie, usuwanie, formatowanie i zmienianie rozmiaru partycji. Za jego pomocą możemy także definiować, aktywować i dezaktywować partycje, a także zmieniać litery dysku. Narzędzie diskpart pozwala również na przypisywanie etykiet dyskom i partycjom, ustawienie atrybutów partycji, takich jak ukrycie lub tylko do odczytu, a także przywrócenie partycji.

Narzędzie diskpart charakteryzuje się elastycznością i skutecznością, co czyni go popularnym narzędziem wśród administratorów systemów. Dzięki niemu możemy łatwo zmieniać konfigurację dysków twardych z poziomu wiersza poleceń, bez potrzeby korzystania z interfejsu graficznego.

Warto jednak pamiętać, że uruchamianie komend diskpart wymaga uprawnień administratora, ponieważ wykonanie niektórych operacji może wpłynąć na funkcjonowanie systemu.

Podstawowe komendy diskpart to:

  • list disk – wyświetla listę dostępnych dysków,
  • select disk – wybiera dysk, na którym będziemy działać,
  • list partition – wyświetla listę partycji na dysku,
  • select partition – wybiera partycję, na której będziemy działać,
  • create partition – tworzy nową partycję,
  • delete partition – usuwa partycję,
  • format – formatuje partycję,
  • extend partition – zmienia wielkość partycji,
  • shrink partition – zmniejsza wielkość partycji.

Narzędzie diskpart jest potężnym narzędziem, ale jego używanie wymaga ostrożności i precyzji, ponieważ niektóre operacje mogą spowodować trwałą utratę danych. Dlatego przed wykonaniem jakiejkolwiek operacji zalecamy zrobienie kopii zapasowej danych z dysku, aby w razie problemów móc przywrócić system do poprzedniego stanu.

Formatowanie dysków i nośników wymiennych w diskpart

Narzędzie diskpart dostępne jest we wszystkich nowszych wersjach Windows. Niestety w przypadku XP/2003 posiada ograniczone możliwości (nie potrafi prawidłowo rozpoznawać wymiennych urządzeń magazynujących), dlatego też niniejszy poradnik został stworzony w oparciu o system Windows Vista. Narzędzie diskpart jest integralną częścią środowiska instalacyjnego (naprawczego) WinRE/WinPE, zatem w razie problemów można dokonać formatowania poza systemem operacyjnym.

Podłączamy dysk wymienny lub pendrive i przystępujemy do operacji formatowania. Uruchamiamy wiersz poleceń, Start => Uruchom => cmd (najlepiej z uprawnieniami administracyjnymi).

Uruchamiamy narzędzie diskpart.

Formatowanie, komunikat

Wpisujemy komendę list disk. Dzięki niej uzyskamy informacje o identyfikatorze dysku, który zamierzamy sformatować.

Polecenie list disk

Wynikiem polecenia jest lista dysków łącznie z wszelkimi zewnętrznymi urządzeniami magazynującymi. Z listy należy wybrać właściwe urządzenie, w przykładzie wskazujemy pendrive o rozmiarze 980 MB, który posiada identyfikator 1. Wpisujemy polecenie select disk 1.

Ustawienie fokusu

Zerujemy MBR (ang. Master Boot Record), wpisujemy komendę clean. Pozwoli to oczyścić dysk z potencjalnie błędnych informacji uniemożliwiających sformatowanie nośnika np. wpisów utworzonych przez rootkity lub wirusy MBR.

Zerowanie MBR

Tworzymy partycję podstawową (ang. Primary partition) na wskazanym dysku, wpisujemy polecenie create partition primary.

Utworzenie partycji

Listujemy partycje na dysku poprzez list partition.

Listowanie partycji

Wykonanie polecenia skutkuje wyświetleniem wszystkich partycji na wskazanym urządzeniu magazynującym. Ponieważ stworzyliśmy na pendrive tylko jedną partycję, na liście będzie widoczny jeden wpis, a partycja będzie posiadać identyfikator 1. Ustawiamy fokus na partycji, wykonujemy polecenie select partition 1.

Zaznaczenie partycji

Wybranie partycji jest konieczne, w celu przeprowadzenia operacji formatowania. Teraz pora na ustawienie flagi „Aktywna”, wpisujemy komendę active.

Ustawienie aktywnej partycji

Formatujemy wybraną partycję, wpisujemy format fs=fat. Przełącznik „fs=fat” określa typ systemu plików, możemy wybrać spośród FAT (Domyślny), FAT32, NTFS oraz exFAT. Szczegółowe informacje można uzyskać wpisując komendę filesystems.

Formatowanie w diskpart

Na koniec przyporządkowujemy do partycji literę, pod którą będzie widoczna w oknie Mój komputer, wpisujemy assign.

Przypisywanie litery do partycji

Pendrive jest sformatowany i gotowy do użytkowania. Opuszczamy linię poleceń diskpart wpisując exit.

Ciekawostką jest, że w 2022 roku udostępniono funkcjonalną nakładkę na narzędzie diskpart. Nakładka nosi nazwę DiskPart GUI Micro 2.0 i można ją pobrać z największych serwisów z oprogramowaniem. Nakładka oferuje dwie zakładki „Basic” i „Advanced”. Dzięki narzędziu użytkownicy nie lubiący linii poleceń będą mogli skorzystać z narzędzia diskpart. Prostota obsługi to zdecydowanie największa cecha charakterystyczna DiskPart GUI Micro.

W interfejsie znajdziemy jednak znacznie mniej funkcji niż oferuje standardowe konsolowe narzędzie diskpart, mimo to stanowi ona ciekawą i przydatną alternatywę, którą można przetestować w praktyce.

W ostatnim czasie użytkownicy prosili również o podanie alternatyw dla diskpart. Poniżej przedstawiamy kilka ciekawszych zamienników, które również sprawdzają się podczas codziennego użytkowania. Lista prezentuje się następująco:

  • USB Disk Storage Format Tool,
  • HDD Low Level Format Tool,
  • FAT32 Format Tool by Guiformat,
  • Rufus,
  • RMPrepUSB,
  • WinUSB.

Przed użyciem alternatywnych narzędzi zachęcamy do zapoznania się z ich instrukcjami obsługi. Nieprawidłowe użycie narzędzi do formatowania może uszkodzić dane lub bezpowrotnie je usunąć. Dokonując formatowania należy zachować szczególną ostrożność.

O autorze

Mariusz Kołacz

Z zawodu mgr inż. informatyk, zwolennik nowoczesnych technologii i fan Nikoli Tesla. Prowadzi kilka blogów o tematyce technologicznej. Po godzinach lubi przeczytać dobrą książkę, pozwiedzać ciekawe miejsca w Polsce lub spędzić wolny czas na łonie natury.